شب قدر
از امور مهم در ماه رمضان شب قدر است. شبى كه از هزار ماه بهتر مىباشد. رواياتى داريم مبنى بر اين كه از هزار ماه جهاد بهتر، و از سلطنت هزار ماه بهتر، و عبادت آن بهتر از عبادت هزار ماه مىباشد. و خلاصه، شب شريفى است كه روزى بندگان، اجل هاى آنان و ساير امور مردم از خوب و بد در آن مقدّر مىگردد. شبى كه قرآن در آن نازل شد.
شبى كه به نص قرآن ،مبارك است. در روايات اهل بيت آمده است:
«فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمين پخش مىشوند، بر مجالس مؤمنين گذشته، بر آنان سلام مىكنند و براى دعاهاى آنها «آمين» مىگويند، تا آنگاه كه سپيده دم طلوع كند.» و «در اين شب دعاى كسى رد نمىشود مگر دعاى عاق والدين، قطع كننده رحم نزديك، كسى كه شراب بنوشد و كسى كه دشمنى مؤمنى در دلش باشد.» در «اقبال» از «كنز المواقيت» از پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت شده است كه فرمودند: «موسى عرض كرد: خداى من نزديك شدن به تو را خواهانم، فرمود: نزديكى من از آن كسى است كه شب قدر بيدار شود.
عرض كرد: خداى من رحمت تو را مىخواهم، فرمود: رحمت من از آن كسى است كه در شب قدر به فقيرها رحم كند، عرض كرد: خداى من جواز عبور از صراط را خواهانم، فرمود: آن براى كسى است كه در شب قدر صدقهاى بدهد، عرض كرد: خداى من از درختان بهشتى مىخواهم، فرمود: اين مال كسى است كه در شب قدر سبحان اللّه بگويد، عرض كرد: خداى من رضايت تو را مىخواهم، فرمود: رضايت من از آن كسى است كه دو ركعت نماز در شب قدر بخواند.»
و از همين كتاب از پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت شده است كه فرمودند: «درهاى آسمانها در شب قدر باز مىشود. بنابراين بندهاى در آن نماز نمىخواند، مگر اين كه خداوند متعال در مقابل هر سجدهاى درختى در بهشت براى او مىنويسد كه اگر سواره، صد سال در سايه آن حركت كند به انتهاى سايهاش نمىرسد، و در مقابل هر ركعت خانهاى از دُرّ و ياقوت و زبرجد و مرواريد، و در مقابل هر آيهاى تاجى از تاجهاى بهشت، و در مقابل هر «سبحان اللّه گفتن» پرندهاى از پرندگان بهشت، و در مقابل هر نشستن درجهاى از درجات بهشت، و در مقابل هر تشهدى بالا خانهاى از بالا خانههاى بهشت، و در مقابل هر سلام دادن، لباسى از لباسهاى بهشت براى او مىنويسد. و آنگاه كه سپيده صبح بدمد، خداوند از دختران مأنوس، و كنيزان خوش اخلاق و خدمتكارانى جاويدان، و بهترين پرندگان، و بوهاى خوش، و نعمتهاى خوب و تحفهها و هدايا و خلعتها و كرامتها، و آنچه نفس ميل دارد و ديدگان از آن لذت مىبرد به او عنايت مىفرمايد، و شما در آن جاويد هستيد.»
ترجمهالمراقبات ص : 291
آداب شب قدر
الف) بيدار بودن
بيدار بودن لازمه عبادت در شب قدر و نيز دريافت فيض هاي پروردگار است. بديهي است که کسي توفيق عبادت در اين شب را مي يابد و موفق به دريافت برکت هاي شب قدر مي شود که چشمانش بيدار باشد و گرفتار خواب آلودگي نباشد.
«بيدار بودن شب قدر و احياي آن با دعاها و نماز و قرآن، مورد سفارش پيامبر و اهل بيت آن حضرت بوده است. امام صادق (علیه السلام ) در حالي که بيمار بودند، خواستند که شب بيست و سوم ايشان را به مسجد ببرند، و حضرت زهرا (عليها السلام) در اين شب، با پاشيدن آب به صورت بچه ها، مانع خواب آنها مي شدند. در روايات آمده است که پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) در دهه آخر ماه رمضان، بستر خواب خود را جمع نموده و همه ده شب را بيدار بوده، احياء مي نمود. حضرت موسي (عليه السلام) به خدا عرض کرد خدايا مقام قرب تو را خواهانم. خداوند پاسخ داد «قربي لمن استيقظ ليله القدر؛ قرب من براي کسي است که در شب قدر، بيدار باشد».
ب) عبادت و ذکر و قرائت قرآن
يکي از آداب شب هاي قدر، پرداختن به عبادت و نماز و ذکر و تلاوت قرآن است. در حقيقت، يکي از فلسفه هاي پرداختن به اين عبادات در شب هاي قدر، صيقل يافتن
قلب و صفا يافتن دل براي پذيرش تجلي هاي پروردگار و آماده شدن جان براي چشيدن معرفت و محبت خداوند است. انجام عبادت در اين شب ها، بسي افزون تر از شب هاي ديگر به انسان نشاط و شادابي مي بخشد و موجب مي شود. شخص به آرامشي ژرف و دل پذير دست يابد. آيت الله ملکي تبريزي در اين باره مي فرمايد: «از دعاهاي مهم در ماه مبارک رمضان آن است که از خداوند، توفيق عبادت در شب قدر بخواهد و اين دعا را از اول ماه تا شب قدر، از
خداوند درخواست کند و اگر در دعا کردن، صادق باشد خداي کريم دعايش را رد نمي کند.»
«بايسته است که شخص در اين شب در دعاهاي خويش، از خداوند بخواهد که بهترين اعمالي که محبوب و مورد رضاي خداست، روزي او گرداند و شب قدر را براي او بهتر از هزار سال و اعمال او را بپذيرد و آن را در اعلي عليين ثبت کند و او را در شب از مقربان قرار دهد و براي او معرفت و محبت و قرب و رضاي خدا و عافيت قرار دهد و بايسته است که مقدمات عبادت در اين شب را نيز فراهم آورد.
شب قدر کدام شب است؟
(طبق نظر علامه طباطبایی )
در قرآن کریم آیه ای که به صراحت بیان کند شب قدر چه شبی است دیده نمی شود. ولی از جمع بندی چند آیه از قرآن کریم می توان فهمید که شب قدر یکی از شب های ماه مبارک رمضان است. قرآن کریم از یک سو می فرماید: «إنا أنزلناه فی لیلة مبارکة»سوره دخان آیه3 این آیه گویای این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک نازل شده است و از سوی دیگر می فرماید: «شهر و رمضان الذی أنزل فیه القرآن» سوره بقره آیه185 و گویای این است که تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است و در سوره قدر می فرماید:«إنا أنزلناه فی لیلة القدر»سوره قدر آیه1 از مجموع این آیات استفاده می شود که قرآن کریم در یک شب مبارک در ماه رمضان که همان شب قدر است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شب های ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزی بر آن دلالت ندارد و تنها از راه اخبار می توان آن شب را معین کرد.
در بعضی از روایات منقول از ائمه اطهار علیهم السلام، شب قدر مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخی دیگر از آن ها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگری متعین در شب بیست و سوم است. و عدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت و کم اعتنایی نکنند. پس از دیدگاه روایات ائمه اهل بیت علیهم السلام شب قدر از شب های ماه رمضان و یکی از سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم است. اما روایات منقول از طرق اهل سنت به طور عجیبی با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند ولی معروف بین اهل سنت این است که شب بیست و هفتم ماه رمضان شب قدر است و در آن شب قرآن نازل شده است.
عرصه ی فرهنگ